แนวคิดการสอนแบบมอนเตสซอรี่                 

แนวคิดการสอนแบบมอนเตสซอรี่ เป็นแนวคิดที่คํานึงถึงเด็กเป็นจุดหลักในการจัด
การเรียนการสอน ความสนใจ ความต้องการ และการมุ่งมั่นตั้งใจในการเรียนรู้ด้วยตนเอง แก้ไขข้อผิดพลาดด้วยตนเองของเด็กได้นํามาพิจารณาและวิเคราะห์เพื่อแสวงหา วิธีการที่ดีที่สุด เพื่อให้เด็กเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ด้วยความรู้สึกของความมีอิสระ ได้ใช้จิตของตน ในการซึม ซับสิ่งแวดล้อม รอบๆ ตัว เกิดความอยากรู้ อยากเห็น และแสวงหาความรู้อย่างมีสมาธิ มีวินัยใน ตนเองเกิดการพัฒนาการทุก ๆ ด้านไปใน เวลาเดียวกัน การเรียนการสอนแบบมอนเตสซอร ี่สามารถ พัฒนาเด็ก ตั้งแต่วัยทารกจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลายทุกกลุ่ม ทั้งเด็กที่มีความ ต้องการ พิเศษและเด็กปกติ ทุกชนชาติ ศาสนา

                ดร.มาเรีย มอนเตสซอรี่ (ค.ศ1870-1952) แพทย์หญิงคนแรกชาวอิตาลี ผู้คิดวิธี การสอน แบบมอนเตสซอรี่ขึ้นครั้งแรก โดยเริ่มจากการทํางานกับเด็กที่มีความบกพร่องทาง สติปัญญา ทําให้ค้นพบว่า ปัญหาของเด็กคือการให้การดูแลเอาใจใส่ มากกว่าเหตุผลทางการ แพทย์ คิดว่าชีวิตเด็กเหล่านี้น่าจะดีขึ้นด้วยการกระตุ่นทางสติปัญญา มอนเตสซอรี่จึงคิดหา วิธีการที่จะ ช่วยเด็กให้มีพัฒนาการทางสติ ปัญญา และอารมณ์ต่อมาจึงได้พัฒนาการสอน สําหรับเด็กปกติด้วย

วิธีการสอนเริ่มจากการสังเกตเด็ก ศึกษาพัฒนาการของเด็ก ความต้องการและความ สนใจของเด็ก โดยมีแนวปรัชญาที่เชื่อมโยงทุกสิ่ง และคํานึงว่าเด็กทุกคนมีความสําคัญ

สิ่งที่มอนเตสซอรี่ค้นพบคือเด็กที่มีความอยากรู้อยากเห็นจะแสวงหาความรู้เกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ อยากทดลอง อยากเรียนรู้ กิจกรรมใหม่ๆ ความสนใจของเด็กจะเปลี่ยนแปลงไปตามอายุและ พัฒนาการ จากการสังเกตพบว่าเด็กดําเนินวิถีชีวิต ไปในรูปแบบที่คล้ายคลึงกัน คือเริ่มจากอยาก เรียนรู้การกินด้วยตนเอง การเดิน การพูด และการสัมผัสสิ่งของ จนกระทั่งอยากเรียน อ่าน คิดเลข และเรียนรู้ ู้สิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว สิ่งที่ค้นพบทําให้เห็นถึงขั้นพัฒนาการของ เด็กที่แตก ต่างกัน เด็กมีความรู้สึก อยากแสวงหาความรู้จากแหล่งที่แตกต่างกัน ช่วงเวลานี้สําคัญในการ ที่จะติดตาม สิ่งที่เด็กสนใจ เรียกว่า "ช่วงเวลาหลักของชีวิต"

ความมีอิสระในการเลือก เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่มอนเตสซอรี่ให้ความสนใจ เนื่องจากความสนใจ ของเด็กเองเป็นแรงกระตุ้น ที่ดีที่สุดในการเรียนรู้ และจะช่วยให้เด็กมีสมาธิในการทํางาน ที่ตนเอง สนใจ เด็กอยากเรียนรู้สิ่งใหม่ พยายามและทําซํ้าๆ ดังนั้นการให้เด็กได้ทํางาน อย่างอิสระในสิ่งที่เขา เลือกสิ่งที่มุ่งหวังคือให้เด็กมีวิจารณญาณที่ดีต่อบุค คลอื่นและสิ่งแวดล้อม ได้ทํางานโดยไม่มีใคร มารบกวน และทํางานตามความสามารถของตนเอง

การให้เด็กได้เรียนกิจกรรมต่างๆ และได้เคลื่อนไหว มอนเตสซอรี่ได้จัดทําอุปกรณ์ต่าง ๆ หลาก หลายตามความสนใจ และวุฒิภาวะที่แตกต่างกัน อุปกรณ์ไม่ใช่จุดสําคัญที่สุดสําหรับ วิธีการสอน แบบมอนเตสซอรี่ แต่เป็นเพียงผู้ช่วยที่ดีเท่านั้น อุปกรณ์ของมอนเตสซอรี่ มีทั้งส่วนที่ช่วย พัฒนาทาง ประสบการณ์ชีวิต วิชาการ และประสาทสัมผัส เช่น การแต่งกาย อุปกรณ์สําหรับการ ทําความสะอาด การขัด และอุปกรณ์ในการทํางานบ้าน สําหรับอุปกรณ์จะมีการ ออกแบบเฉพาะ ให้เด็กได้พัฒนา สติปัญญาการคิดอย่างมีระบบ มีเหตุผล เช่น คณิตศาสตร์ อุปกรณ์ทางภาษา และหลักภาษา การมองเห็น การชิมรส การได้ยิน การดมกลิ่น ความรู้สึกและ การใช้ประสาท สัมผัสร่วมกัน

แนวคิดการสอนของมอนเตสซอรี่จะเริ่มจากรูปธรรมไปสู่นามธรรม เพราะฉะนั้นอุปกรณ์จึง
เป็นสิ่งสําคัญ อุปกรณ์ของ มอนเตสซอรี่ได้วางแผนมาให้ใช้ได้หลายรูปแบบ เช่น เด็กเล็กๆ อาจจะใช้อุปกรณ์ประสาทสัมผัส และพัฒนาไปจนใช้อุปกรณ์ ทางวิชาการ อุปกรณ์เป็นสิ่งช่วย
ควบคุมตนเองในการทํางาน เด็กจะพอใจเมื่อทํางานได้ถูกต้อง อุปกรณ์ที่ใช้ต้องมีคุณภาพดีเด็ก
แต่ละกลุ่มจะมีอุปกรณ์ เพียง 1 ชิ้น และในวัตถุประสงค์เดียวกันอาจใช้อุปกรณ์หลายชิ้น

การจัดอุปกรณ์จะต้องมีที่เฉพาะสําหรับวางอุปกรณ์ทุกอย่าง เด็กต้องเก็บอุปกรณ์ให้เรียบ ร้อย เมื่อทํางานเสร็จ เด็กได้เรียนรู้จากการทํางานร่วมกับผู้อื่น รู้จักการรอโอกาสของตน เรียนรู้การใช้ อุปกรณ์ร่วมกัน

การทํางานของครูมอนเตสซอรี่ ครูต้องสังเกตความสนใจและความต้องการของเด็ก กระตุ้นและ ส่งเสริมสนับสนุนต่อความ สนใจและความต้องการพิเศษของเด็กแต่ละคน และช่วยให ้เด็ก ทํางานได้ด้วยตนเอง เด็กทุกคนควรได้เรียนรู้การทํางานด้วยตนเอง ครูควรถามคําถาม ที่แปลก ใหม่เสมอ บอกแหล่งความรู้ที่เด็กสามารถค้นหาได้ แสดงวิธีการใช้อุปกรณ์ให้เด็กด ูและเปิด โอกาส ให้เด็กได้ทดลองความคิดของเขา จากการทํางานเดี่ยว และกลุ่มอุปสรรค สําคัญสําหรับ พัฒนาการของเด็กคือการเข้าไป ช่วยเหลือของครูโดยที่เด็ก ไม่ต้องการ

ภายในบริเวณโรงเรียนอนุบาลของมอนเตสซอรี่ จะพบสภาพแวดล้อมที่ช่วยกระตุ้น และเร้าใจให้ เด็กอยากทํางาน เด็กแต่ละคนจะทํางาน แตกต่างกัน เด็กอายุ 3-6 ปี จะทําความสะอาด ขัดรอง เท้า ขัดโลหะ จัดโต๊ะอาหาร บริการอาหารที่เด็ก ทําเอง เป็นต้น บางคนนั่งบนพรม หรือเสื่อที่พื้น บางคนนั่งเก้าอี้และทํางานที่โต๊ะทํางานกับอุปกรณ์ทางประสาทสัมผัสและวิชาการ เช่น ภาษา คณิตศาสตร์ โดยเด็กอายุ 3 ปี บางคนเลือกทํางานกับภาพตัดต่อแผนที่ทวีปต่างๆ เด็กอายุ 4 ปี กําลังฝึกเขียนโดยใช้บัตร กระดาษทรายตัวอักษรและตัวเลข เด็กอายุ 5 ปี กําลังพูดเรื่องวงกลม และทํากิจกรรมโดยใช้อุปกรณ์จิ๊กซอหรือตัวต่อ เกี่ยวกับวงกลม และรูปเหลี่ยมสร้างสรรค์
แล้วประกอบเป็นรูปร่างต่างๆ เด็กทุกคน ทํางานอย่างมีสมาธิ ทั้งงานเดี่ยวและงานกลุ่ม

ที่มุมห้องจะพบว่าเด็กได้จินตนาการในการสร้างสรรค์งานจากอุปกรณ์ต่างๆ บางคนเอาสิ่งที่สร้าง สรรค์แล้วไปสัมพันธ์ กับดนตรี การแสดง การเต้น การให้เด็กได้มีเวลาทํ าสิ่งต่างๆ ด้วยตนเอง ได้ทดลอง พยายามและทําซํ้าด้วยวิธีของเขา จะช่วย ลดปัญหาต่างๆ ได้ ในโรงเรียนอนุบาล มอนเตสซอรี่ จะจัดสิ่งแวดล้อมไว้สําหรับเด็ก เด็กจะได้รับความช่วยเหลือ ด้วยวิธีการ ที่ถูกต้อง และเด็กจะรู้จักการพึ่งตนเองในการทําสิ่งที่ตนสนใจ โดยเฉพาะเด็กปกติจะสามารถทําอะไร ได้มากมาย เกินความคาดคิด ของผู้ใหญ่เพราะฉะนั้นผู้ใหญ่จึงควรให้การยอมรับนับถือแก่เด็ก ให้เด็กมีอิสระ มีโอกาสในการแสดงความรับผิดชอบ พิจารณา เกิดความตระหนักในตนเอง เกิดการเรียนรู้โดยการซึมซับจากข้อมูลและสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว สิ่งที่ได้กล่าวมานี้เป็นแนวทาง นํา ไปสู่การปฏิบัติเพื่อจัดการเรียนการสอน ตามแนวคิดการสอนแบบมอนเตสซอรี่ทั่วโลก